WPIS GOŚCINNY
Wątroba to jeden z największych i najważniejszych organów w naszym ciele. Narząd wykonuje ponad 500 różnych funkcji i jest zaangażowany w produkcję około 13 tys. różnych substancji chemicznych. Wątroba m.in. filtruje krew, buduje i rozkłada hormony, reguluje poziom cukru i rozkłada toksyny niebezpieczne dla organizmu. Można nazwać ją naszą osobistą oczyszczalnią. Gdy więc wątroba zaczyna niedomagać, całe nasze ciało to odczuwa. Jak odbudować uszkodzoną wątrobę i jaką dietę stosować w przypadku różnych chorób tego narządu.
Zdrowa wątroba dla lepszego samopoczucia
Bez wątroby nasze ciało nie może funkcjonować. Ten cenny narząd wykonuje wytężoną pracę przez cały czas, oczyszczając nasz organizm ze szkodliwych dla niego substancji. Ponieważ wątroba pracuje stale, żeby przefiltrować krew, usunąć toksyny, wyprodukować hormony i wspomóc trawienie, łatwo ulega uszkodzeniu, jeśli prawidłowo o nią nie dbamy. Narząd wykonuje przecież tak ciężkie i wyczerpujące zadanie, jakim jest utrzymanie nas w dobrym zdrowiu i samopoczuciu.
Wątroba potrafi samodzielnie się oczyszczać i to jedyny nasz narząd posiadający funkcję autoregeneracji http://essentiale.pl/regeneracja-watroby. Samooczyszczanie wątroby rozpoczyna się najprawdopodobniej około północy, dlatego żeby dać wątrobie trochę odpoczynku, kolację powinniśmy spożywać jak najwcześniej. Wątroba oczyszcza wszystko, co zjadamy i pijemy. Dlatego, żeby jej nie nadwyrężać i przedłużyć jej żywotność, powinniśmy dostarczać do organizmu jak najzdrowsze i wartościowe pokarmy. Wątroba należy do wytrzymałych organów, jednak karmiąc ją stale toksynami (np. alkoholem), powodujemy je stopniowe wyczerpanie. Uszkodzeniu ulegają komórki narządu, czyli hepatocyty, potrzebna jest odbudowa wątroby i jej regeneracja.
Kiedy wątroba nie domaga, czyli choroby wątroby
W związku z tym, iż wątroba posiada zdolność autoregeneracji, narząd przez dłuższy czas pracuje wydajnie, nawet jeśli stale bombardujemy organizm toksynami (spożywając duże ilości alkoholu, paląc papierosy, jedząc żywność wysokoprzetworzoną). Kiedy jednak czujemy się wyczerpani lub zaczynamy cierpieć na problemy z układem trawiennym, może to oznaczać, że przeciążyliśmy wątrobę. Narząd choruje, a cały nasz organizm przestaje sprawnie pracować. Jakie choroby mogą dotknąć ten ważny organ? Czy możliwa jest wtedy regeneracja wątroby?
Alkoholowe stłuszczenie wątroby (ALD)
Choroba ta występuje u 90% osób nadmiernie spożywających alkohol. W wątrobie gromadzą się lipidy (tłuszcze) i narząd się otłuszcza, pracując coraz mniej wydajnie. Po całkowitym odstawieniu alkoholu proces gromadzenia kropli tłuszczu w komórce może zostać powstrzymany. Dalsze spożywanie etanolu prowadzi jednak do zapalenia i ostatecznie do marskości wątroby. Osoby chorujące na alkoholowe stłuszczenie wątroby są często również niedożywione, nawet jeśli cierpią dodatkowo na nadwagę. Ich organizmowi brakuje najczęściej tiaminy (witaminy z grupy B) pomagającej przekształcać węglowodany w energię. Przy alkoholowym stłuszczeniu wątroby konieczne jest całkowite odstawienie alkoholu oraz wprowadzenie zdrowej i zbilansowanej diety uzupełnionej odpowiednią suplementacją.
Ostre zapalenie wątroby
Choroba trwa krótko i jest wywołana wirusem żółtaczki typu A. Osoba zarażona żółtaczką pokarmową może cierpieć na nudności i wymioty, bóle brzucha, osłabienie, biegunkę, brak apetytu. Chorobie towarzyszy gorączka, czasami świąd skóry, odbarwiony kał i ciemnomocz, a także bóle stawów i mięśni. Zapalenie wątroby typu A objawia się też żółtaczką, czyli zażółceniem twardówek oraz skóry. Wirus ustępuje samoistnie i nie prowadzi do przewlekłej choroby wątroby. W trakcie złego samopoczucia nie wymagana jest specjalna dieta, choć chory i tak traci ochotę na spożywanie pokarmów.
Przewlekłe zapalenie wątroby
Kiedy wątroba zostanie zarażona wirusem żółtaczki typu B lub C, narząd zaczyna chorować przewlekle. Początkowo objawy choroby przypominają te obserwowane przy zapaleniu typu A. Z czasem symptomy jednak ustępują, a choroba przechodzi w stan przewlekły. Choć przez długie lata nie daje żadnych objawów, może skutkować np. marskością wątroby lub rakiem wątrobowokomórkowym. Przy żółtaczce typu B pacjentom zaleca się lekkostrawną dietę z wykluczeniem alkoholu i tytoniu. Dla przyspieszenia regeneracji wątroby, oprócz specjalnej diety http://essentiale.pl/dieta-watrobowa stosuje się również produkty lecznicze zawierające niezbędne fosfolipidy. Do podobnych zaleceń żywieniowych powinni stosować się również zakażeni wirusem typu C.
Autoimmunologiczne zapalenie wątroby
Przyczyna choroby nie jest znana, a schorzenie charakteryzuje się przewlekłym stanem zapalnym oraz martwicą komórek wątrobowych. Zapalenie to może współwystępować z innymi chorobami autoimmunologicznymi (np. chorobami tarczycy, gonad, trzustki). U części pacjentów objawia się podobnie jak ostre zapalenie wątroby, u innych natomiast daje nieswoiste symptomy (przewlekłe zmęczenie, osłabienie, brak łaknienia). W wielu przypadkach autoimmunologiczne zapalenie wątroby wykrywa się przypadkowo w badaniach laboratoryjnych. Leczenie opiera się na podawaniu steroidów, które mają spowolnić przebieg choroby (nigdy nie dojdzie do całkowitego wyleczenia pacjenta). Osoba przyjmująca leki może odczuwać zwiększone łaknienie, dlatego zaleca się stosowanie odpowiednio skomponowanej diety. Pacjent powinien również suplementować wapń oraz witaminę D, żeby obniżyć ryzyko wystąpienia osteoporozy. Przy zapaleniu wątroby o podłożu autoimmunologicznym należy szczególnie zadbać o utrzymanie prawidłowej masy ciała.
Hemochromatoza
Choroba spowodowana nadmiernym wchłanianiem żelaza z przewodu pokarmowego jest schorzeniem trudnym do wykrycia. U chorych na hemochromatozę wątroba zostaje przeciążona zbyt dużymi ilościami żelaza, których nie jest w stanie magazynować. Nieleczona choroba prowadzi m.in. do marskości wątroby, cukrzycy, zaburzeń serca i impotencji. Leczenie polega na regularnych upustach krwi. Pacjent powinien stosować zrównoważoną dietę i przyjmować tylko zalecane suplementy. Osoby z hemochromatozą powinni unikać preparatów multiwitaminowych zawierających żelazo, produktów spożywczych wzbogacanych żelazem oraz unikać spożywania dużych ilości witaminy C w postaci suplementów (witamina ta wspiera wchłanianie żelaza).
Stłuszczona wątroba – kiedy dochodzi do nagromadzenia tłuszczu w wątrobie
Stłuszczeniowa choroba wątroby (NAFLD) to coraz częściej występujące schorzenie na całym świecie. Na rozwój choroby wpływa zła dieta oraz zaburzenia metaboliczne, takie jak otyłość, cukrzyca i dyslipidemia (nieprawidłowe stężenie lipidów i lipoprotein we krwi). Niealkoholowe stłuszczenie wątroby diagnozuje się, kiedy w narządzie jest więcej niż 5% stłuszczonych komórek, a hepatocyty nie są uszkodzone. Proces rozwoju choroby jest skomplikowany, jednak schorzenie następuje głównie na skutek nieprawidłowej diety. Choroba kojarzona jest z osobami cierpiącymi na nadwagę i otyłość, ale może również dotyczyć osób szczupłych.
Stłuszczenie wątroby przebiega bez charakterystycznych objawów, a uczucie zmęczenia i osłabienia można przypisać również towarzyszącej cukrzycy i otyłości. Chorobę diagnozuje się na podstawie badania USG, tomografii lub rezonansu magnetycznego. Jednak za złoty standard w rozpoznawaniu schorzenia uznaje się biopsję wątroby.
Dieta wątrobowa, czyli co jeść przy chorobach wątroby i jak o nią dbać
Pierwszy krok w terapii wszystkich chorób wątroby stanowi odpowiednia dieta. Szczególne znaczenie ma jadłospis w diecie na stłuszczoną wątrobę, bo to od niego zależy, czy stan narządu się poprawi. Spożywane pokarmy powinny być niskokaloryczne, bogate w nienasycone kwasy tłuszczowe i przeciwutleniacze (w witaminę C i E). Jeśli zdiagnozowano u nas zbyt dużą liczbę komórek tłuszczowych zgromadzonych w wątrobie i dodatkowo cierpimy na nadwagę lub otyłość, potrzebujemy diety wątrobowej z jadłospisem, który pomoże nam schudnąć. Tygodniowo powinniśmy tracić ok. 1-2 kg. Większa utrata masy może spowodować nasilenie stłuszczenia.
W chorobach wątroby, a szczególnie przy niealkoholowym stłuszczeniu wątroby powinniśmy zmienić styl życia, dietą i lekami obniżyć insulinooporność, unormować hipolipidemię oraz zacząć zdrowo się odżywiać. Dla lepszego funkcjonowania wątroby lekarze zalecają 30-minutowe ćwiczenia fizyczne 3-5 razy w tygodniu. Ruch pomaga zmniejszyć masę ciała, a także normalizuje poziom cukru i zmniejsza uwalnianie czynników prozapalnych.
Dieta wątrobowa – zdrowy jadłospis
W diecie wątrobowej w największych ilościach powinniśmy spożywać warzywa i owoce, szczególnie te bogate w antyoksydanty (witaminę C i E). Jadłospis powinien obfitować też w produkty wysoko błonnikowe, takie jak warzywa strączkowe i pełne ziarna. Dzięki błonnikowi przez dłuższy czas czujemy się syci. Ograniczając dzienne spożycie kalorii, wcale nie musimy więc głodować. Zrezygnujmy z pokarmów bogatych w cukier, sól i nasycone kwasy tłuszczowe, zamieniając je na pełnowartościowe pożywienie. Zamiast przekąski w postaci słonych orzeszków, chipsów czy paluszków, upieczmy w piekarniku warzywa lub przygotujmy hummus z ciecierzycy. Na stronie http://essentiale.pl/dieta-watrobowa znajdziemy przykładową dietę wątrobową i przepisy na różne dania. Z jadłospisu musimy całkowicie wykluczyć alkohol i zrezygnować z palenia tytoniu.
W zdrowej diecie nie może zabraknąć brokułów, szpinaku, brukselki i jarmużu. Zielone warzywa, a w szczególności brokuły powstrzymują otłuszczanie wątroby u myszy. Zakłada się więc, że podobnie wpływają na ludzki organizm.
Dieta na stłuszczoną wątrobę – jakie produkty wybierać?
Dieta na stłuszczoną wątrobę powinna zawierać tłuste ryby, takie jak łososia, sardynki, tuńczyka i pstrąga, które dostarczają dużych ilości zdrowych tłuszczy omega-3. Te nienasycone kwasy tłuszczowe poprawiają kondycję wątroby i zmniejszają powstające w organizmie stany zapalne. Rybę przygotowujemy na parze, w piekarniku lub na grillu, tak żeby była jak najmniej kaloryczna. Unikamy smażenia filetów w panierce na głębokim tłuszczu. Taka potrawa mocno nadwyręży i tak osłabioną już wątrobę.
Do cennych źródeł kwasów omega-3 należą również orzechy włoskie. Jedno z badań opublikowanych w 2015 r. wykazało, że u osób ze stłuszczoną wątrobą jedzących m.in. orzechy włoskie, poprawiły się wyniki testów wątrobowych.
Na liście pokarmów zalecanych do odbudowy wątroby znajduje się awokado, oliwa z oliwek, czosnek, tofu, a także owsianka. Awokado bogate w zdrowe tłuszcze zawiera też substancje, które mogą spowalniać uszkodzenie wątroby. Owoce te dostarczają także dużych ilości błonnika. Oliwa z oliwek pomaga obniżać poziomy enzymów wątrobowych i kontrolować wagę. Zdrowy tłuszcz wykorzystujmy zamiast masła, margaryny czy smalcu. Czosnek wykazuje działanie odchudzające i zmniejszające ilości tłuszczu u osób otyłych. Zaleca się go więc w diecie wątrobowej.
Owsianka jest doskonałym źródłem węglowodanów złożonych i dostarcza energii na dłuższy czas. Zawiera spore ilości błonnika regulującego prawidłową pracę układu trawienia. Białka soi znajdujące się w tofu mogą zmniejszać powstawanie komórek tłuszczowych w wątrobie. Tofu należy do pokarmów nisko tłuszczowych bogatych w białko. Stanowi więc dobrą alternatywę dla mięsa i urozmaica jadłospis diety wątrobowej.
Nasza wątroba potrafi przez długi czas radzić sobie z uszkodzeniami i niwelować toksyny, które wprowadzamy do organizmu. Kiedy jednak nasza dieta i styl życia nadmiernie ją przeciążają, tracimy siły, dopada nas chroniczne zmęczenie i osłabienie. Kiedy tylko zastosujemy odpowiednie żywienie, wykluczymy alkohol i szkodzące naszej wątrobie leki, narząd szybko się zregeneruje. Choć wątroba potrafi dokonać samoleczenia, jeśli mocno ją nadwyrężymy, może już nie powrócić do pełnego zdrowia.
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
Źródła:
- https://www.healthline.com/health/fatty-liver-diet#foodsto-eat
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5968737/
- https://www.britishlivertrust.org.uk/liver-information/diet-and-liver-disease/dietary-advice-for-specific-liver-conditions/
- https://food.ndtv.com/health/cleanse-your-liver-naturally-7-foods-that-you-should-include-in-your-diet-1820379
- http://pteilchz.org.pl/data/standardy/Rekomendacje_NAFLD.pdf
- Niealkoholowe stłuszczenie wątroby (NASH) – patogeneza, diagnostyka, leczenie, Danuta Dudzik i in., Zakład Biochemii Farmaceutycznej, Uniwersytet Medyczny w Białymstoku